Author :
Abstract
Richard Rorty, çağdaş felsefenin radikal yüzünün simge isimlerinden birisidir. Felsefi kariyerinin çok yönlülüğü zengin ve özgün bir düşün dünyası sunmaktadır. Bu nedenle mutlak bir yere ve konuma yerleştirilemeyen felsefi görüşleri anlaşılması güç bir tınıda duyulur. Fakat yine de onu tanımlamanın en bilindik ve eski yöntemi yeni-pragmatist ve radikal postmodernist kamplardan yorumlamaktır. Özellikle yeni-pragmatizm Rorty’nin felsefesi ile parlak bir görünüme sahip olmuştur. Yeni-pragmatizminin eski felsefi nosyonla mücadelesi sırasında ‘epistemolojik iddiaları bir kenara bırakma projesinin dinamikleri Rorty’nin postmodern görüş içerisindeki sağlam duruşundan gelir. Rorty’nin felsefi izlencesinin temel anlatısı ayna metaforudur. Bu metafor Rorty’ye göre felsefeyi tutsak almış haliyle “şeyleri hiçbir değişime neden olmadan oldukları gibi yansıtan” bilgi görüşüdür. Filozofluğun zihni tanımak ve kullanmak konusunda ustalaşmak için eğitilmiş kimselere ait bir paye olarak gösterildiği bu resimde ciddi sorunlar vardır. Söz konusu felsefi resme dair sorunları göstermek için filozofların kendilerini oynarken buldukları dil oyununun tarihsel seyrine yönelmek gerekir. İlk defa ciddi karşılığını Platon’da bulan bu görüş onun felsefesinde belirli bir gerçekliğe denk düşen şeylere yönelmenin sarsılmaz ve kesin bir bilgiye varmak için zorunlu olduğunu ima eder. Seçkinci bu bilgi skalasında zihnini diğerlerine göre daha iyi tanıyan kimselerin zorlu bir patikanın ardına doğru yürüyüşleri sırasında elde ettikleri bu görüş noktasından karar vermeye hakları vardır. Antik Çağ’ın diğer büyük ismi Aristoteles’te ise zihin hilomorfik yapısı etrafında hem bir göz hem de bir ayna gibi tasarımlanmıştır. Zihnin karşısında duran bir nesne, ‘bizzat oradaki varlık, o olmaklık bakımından (formel) tam olarak zihinde bulunmaktadır’. Burada zihnin kendisi, mantık yoluyla soyut bir düşünce oluşturmanın olanağını taşıyan bir yeti olarak görülür. İnsanların ayrıca etkin bir aklın işlemiyle aslına uygun olması bakımından ‘var olduğu gibi’ bunu gerçekleştirebileceği belirtilir. Bu görüşte zihinde var olan şey bizzat varlığın kendisidir. Ancak Antik Çağ’da bilgelik hayattan koparılmadan pratik bir bilgelikle bağlantılı değerlendirilmiştir. Rorty’ye göre felsefi rahatsızlık Descartes’ın teknik bir şüphe ve yöntem etrafında hiç yapılmamış bir şekilde zihni icat etmesiyle derinleşmiştir. Özellikle Descartes’ın ilk defa bir töz olarak zihne ve özellikle bilinç kavramına işaret etmesi sakıncalıdır. Çünkü bu ayrımla duyumun kökeni olarak beden ile düşünme yetisine sahip olmak anlamında ruh görüşüyle bağlantı yitirilmiştir. Böylece Descartes, öznenin yalnızca kendi zihinsel içeriklerinin farkında olması ve bunları temsil etmesi çerçevesinde bir epistemoloji fikrini profesyonelce felsefeye dahil etmiştir. Rorty’ye göre felsefenin inceleme sahası olarak zihni tercihi ve yeni problemler ortaya atması bir gerçekliği keşfetmesi olarak değil de bir dil oyunu inşa etmesi olarak yorumlanmalıdır. Ancak söz konusu dil oyunu o kadar çok rağbet görmüştür ki, Kant’tan sonra felsefe epistemoloji olmadan düşünülememiştir. Analitik felsefeye aktarılan bu nosyon herhangi bir hatanın kaynağının dili yanlış kullanmakla ilgili olduğu kanaatini doğurmuştur. Rorty, ‘zihnin ve dilin nasıl kullanılacağı açıklandıktan sonra bu konuda uzmanlaşmanın açık ve seçik bir bilgiyi garanti etmesi’ anlamında modern iddiayı bir takıntı olarak görür. Lyotard’la birlikte ‘felsefenin meşruiyet’ krizi yaşadığını ve artık bu tür ‘meta-anlatıların’ sonunun geldiğini ilan ederken Rorty oldukça mutludur. Ona göre dünya dışardadır ancak ona dair söylemler dışarda değildir. Herhangi bir dil oyunu bu hususta ayrıcalıklı bir pozisyonda değildir. Yalnızca ona dair betimleri taşıyan metaforlarla yüklü sözcük dağarları ve daha kullanışlı olanları vardır. Dünyaya dair anlam arayışı bulunmaktan çok yaratılmaya bağlanmalıdır. Bu bakış açısı gerçekliği temsil etmek fikrini bir kenara bırakmayı denemektedir. Çünkü Kuhn’un da iddia ettiği gibi farklı argümanların ‘eş ölçülemezliği’ karşılaştırma imkanını ortadan kaldırmaktadır. Bu doğrultuda iddiaları değerlendirecek bir üst mahkeme yoktur. Felsefe artık bu rolü üstlenebilecek nitelikte değildir. Hakikat bir dil oyunu içerisinde yaratılır ve bu nedenle bağlamsal bir doğruluktan söz edilebilir. Dolayısıyla çeşitli hakikat iddialarının taşıyışı olarak dil oyunları vardır. Felsefenin rolü bu anlamda dil oyunları arasında arabuluculuk yapmaktır. O halde Rorty’ye göre olumsallığının farkında olan bireylerin gerçekleştirebilecekleri iki şey vardır. İlki içerisinde oynarken bulduğu sözcük dağarına metaforlar eklemek yoluyla özgünleşmedir. Kendini aramak biçiminde ifade edilebilecek bu eylem dil, kültür ve tarihten özgürleşerek ironik olabilmektir. İkincisi, ilk projenin bir uzantısıdır. Burada dili kullanmakta uzmanlaşan kimselerin bir görevi varsa eğer, ‘kendilerinin başkalarının gözünde nasıl görüneceğini’ veya ‘onların başka dillerde nasıl görünebileceğini’ betimlemek yoluyla kültürel söyleşiler kurmasıdır. Felsefeye yeni olanak alanları açan Rorty bu hususta edebiyattan faydalanmayı önerir. Kültürel söyleşinin zemini anlamında rasyonelliğin iflas etmesi duygusal yakınlaşmaların kurulamayacağını iddia etmez. Aksine ona göre acı gibi ortak ve güçlü bir duygumuz vardır. Zalimliği tanımak noktasında edebiyat eleştirmenlerinin birer terapist gibi kişilerin kendi duygu ve düşüncelerinin farkına varması ve daha önemlisi hissettikleri etrafında gerçekleştirdikleri eylemlerin başkalarında nasıl bir etki yarattığını göstermesi bakımından yol gösterici olması beklenir. Felsefede kesinlik arayışının güç ve otoriteyle birlikte bulunması ‘doğa’ ve ‘öz’ fikrinin bir tür dayatma olmasına neden olmaktadır. Dolayısıyla bu tür anlatılardan kurtulmak Rorty’nin ifadesiyle ne olacağına karar vermek anlamında özgürleşmeye neden olacaktır. Olumlu bu felsefi hamlenin kişilerin mutsuzluklarıyla karşılaşma ve bunları aşmak için dilsel bir zeminde neler yapabileceği makalede tartışmaya açılmaktadır. Dilsel pratik üzerinden yeniden betimlemelerle artan duyarlılık ile uzaktakileri, ‘biz’ olarak görülen kişilerin içerisine katmak yoluyla dayanışmanın umudunu diri tutmanın imkânı araştırılmaktadır. Rorty’nin felsefesinin olanakları etrafında bu çalışmada kişilerin rahatsızlıklarının ayırdında olmalarına ve davranışlarının etkisini ölçmelerine katkı sunması anlamında terapötik felsefe postmodern perspektiften tanıtılmak istenmektedir.
Keywords
Abstract
Richard Rorty is one of the iconic figures of the radical side of contemporary philosophy. The versatility of his philosophical career offers a rich and original world of thought. For this reason, his philosophical views, which cannot be placed in an absolute place and position, are heard in an incomprehensible tone. But still, the most familiar and oldest way to define it is to interpret it from the neo-pragmatist and radical postmodernist camps. Especially neo-pragmatism had a bright appearance with Rorty's philosophy. The dynamics of the ‘project of setting aside epistemological claims’ in the struggle of neo-pragmatism with the old philosophical notion comes from Rorty’s firm stance within the postmodern view. The central narrative of Rorty's philosophical program is the mirror metaphor. According to Rorty, this metaphor is the view of knowledge that has captured philosophy, which "reflects things as they are, without causing any change." There are serious problems with this picture of philosophy as a title reserved for those who have been trained to master the knowledge and use of the mind. To show the problems with this philosophical picture, it is necessary to turn to the historical course of the language game that philosophers found themselves playing. This view, which found its first serious reflection in Plato, implies that in his philosophy it is necessary to turn to things that correspond to a certain reality to reach unshakable and definite knowledge. In this elitist knowledge scale, those who know their minds better than others have the right to make decisions from the point of view they have gained during their walk behind a difficult path. In Aristotle, another great figure of antiquity, the mind was designed as both an eye and a mirror around its hylomorphic structure. An object that stands before the mind is ‘formally present in the mind in its very being, in its being there’. Here the mind itself is seen as a faculty that carries the possibility of forming abstract thought through logic. It is also stated that people can realize this ‘as they exist’ in terms of being true to the original, through the operation of an active mind. In this view, what exists in the mind is existence itself. However, in ancient times, wisdom was considered in connection with practical wisdom without being separated from life. According to Rorty, the philosophical discomfort deepened when Descartes invented the mind around a technical doubt and method that had never been done before. It is particularly problematic that Descartes first points to the mind as a substance and especially to the concept of consciousness. Because with this distinction, the connection with the body as the origin of sensation and the soul as the ability to think is lost. Thus, Descartes introduced the idea of an epistemology into philosophy professionally, within the framework of the subject being aware of and representing only his own mental contents. According to Rorty, Philosophy's choice of the mind as a field of study and its posing of new problems should be interpreted not as the discovery of a reality but as the construction of a language game. However, the language game in question was so popular that, after Kant, philosophy could not be thought of without epistemology. This notion, which was transferred to analytical philosophy, gave rise to the belief that the source of any error was related to the misuse of language. Rorty sees the modern claim as an obsession in the sense that ‘once it has been explained how to use the mind and language, mastery of these skills guarantees clear and distinct knowledge’. Rorty is quite happy to declare, along with Lyotard, that ‘philosophy is experiencing a crisis of legitimacy’ and that this kind of ‘meta-narrative’ is finally coming to an end. According to him, the world is outside, but the discourses about it are not outside. No language game is in a privileged position in this regard. There are vocabularies loaded with metaphors that carry only descriptions of it, and there are more useful ones. The search for meaning in the world should be based on creation rather than finding it. This perspective tries to leave aside the idea of representing reality. Because, as Kuhn also claims, the ‘inequality’ of different arguments eliminates the possibility of comparison. Accordingly, there is no higher court to evaluate the claims. Philosophy is no longer qualified to undertake this role. Truth is created within a language game and therefore a contextual truth can be mentioned. Therefore, there are language games as the carrier of various truth claims. In this sense, the role of philosophy is to mediate between language games. According to Rorty, then, there are two things that individuals who are aware of their contingency can do. The first is to become original by adding metaphors to the vocabulary they find themselves playing with. This action, which can be expressed as searching for oneself, is to be ironic by freeing oneself from language, culture and history. The second is an extension of the first project. If those who are experts in using language have a duty here, it is to establish cultural conversations by describing ‘how they would appear to others’ or ‘how they might appear in other languages’. Rorty, who opens up new areas of possibility for philosophy, suggests using literature in this regard. The bankruptcy of rationality in terms of the ground of cultural conversation does not claim that emotional closeness cannot be established. On the contrary, according to him, we have a common and powerful feeling such as pain. In terms of recognizing cruelty, literary critics are expected to be a guide, like therapists, in terms of making people aware of their own feelings and thoughts and, more importantly, showing how the actions, they take around what they feel affect others. The search for certainty in philosophy, together with power and authority, causes the idea of ‘nature’ and ‘essence’ to become a kind of imposition. Therefore, getting rid of such narratives will lead to liberation in the sense of deciding what will happen, in Rorty’s words. The article discusses what this positive philosophical move can do on a linguistic basis to encounter and overcome people’s unhappiness. The possibility of keeping the hope of solidarity alive by including those who are far away in the people seen as ‘we’ with the increasing sensitivity through re-descriptions through linguistic practice is investigated. In this study, around the possibilities of Rorty’s philosophy, it is aimed to introduce therapeutic philosophy from a postmodern perspective in the sense that it contributes to people being aware of their discomfort and measuring the effects of their behaviours.
