Author :
Abstract
Düşünsel yolculuğun hem çıkış hem de varış noktası insandır. Felsefi düşüncelerin her biri aslında içimizdeki arayışın sorgulamalara dökülmüş halidir. Gerçek dünyanın yarattığı her etki ve sorgulanış ‘merak odası’nın bir ürünüdür. Biz insanlarda baskın olarak var olan anlamaya ve öğrenmeye yönelik eğilimler, bizi bu merak odalarına sürükler. Zamanın derinliklerinde kendini arayan insan özellikle felsefi öğretiler ve düşüncelerle bir sistem oluşturmaya çalışmıştır. Çünkü insanın aradığı şey aslında yine ‘kendi’sidir. Bu açıdan, oluşturulan bütün sistemler ’insana ait olan’ üzerine kurulur. Felsefenin çıkış noktası, görünen ve algılanan dünyanın sorgulanışı olmuştur. Felsefe gerçek anlamını Platon ve Aristoteles’te bulur. İnsana ilişkin bütüncül bir felsefe ortaya koymaya çalışan bu filozofların amacı, bireysel ve toplumsal düzeyde bir düşünce sistemi geliştirmekti. Bu makalenin konusu kapsamında Aristoteles’ten örnek verecek olursak, onun etik, politik, metafizik ve epistemolojik görüşleri hem pratik hayatın hem de düşünselin gerçekle olan bağlantısını içermektedir. Çok yönlü bir filozof olan Aristoteles’in bireysel ve toplumsal açıdan sistematize ettiği felsefesinin önemini dikkate alarak günümüz koşulları içinde hala geçerli olduğu gerçeğini yadsımamak gerekir. Aristoteles’in özellikle etik anlayışı üzerinde durduğumuz bu yazıda bireyin hem kendini inşa süreci hem de diğer insanlarla kurduğu ilişkinin temeli ele alınmıştır. Onun felsefesinde insan, kendini, yaşamını ve toplumu kurgularken bir amaca yönelik hareket etmelidir. Antik Yunan’da sıkça karşımıza çıkan bir kavram olan ‘eudemonia’ (mutluluk) bu amacın kendisidir. Peki mutluluk nedir? Mutluluk bir yerde ve her yerde ona ulaşmak için peşinden koşulan ve çaba sarf edilen bir telos’tur. Mutluluk maddi değildir aksine var olduğu zaman diliminde varlığı en yoğun hissedilen ve anlık hazlardan korunarak ulaşılan en üst iyi’dir. Ne var ki mutluluk, mutluluğun dışındadır. Bu nedenle mutluluk, çaba ve mücadeleyle gelen erdemli davranışların bir sonucu olarak insanın elde ettiği biricik yaşamdır. Mutluluğa ulaşmak her görüş için farklı olsa da Aristoteles felsefesinde erdemli olmaktan geçer. Erdemli olmak için de kişinin bazı iyi davranışları sürekli olarak tekrar etmesi gerekir. İyi bir birey ve iyi bir yurttaş olmak ancak ve ancak eğitim ve iyi davranışların tekrarı ile mümkündür. Kişinin karakter oluşumu esnasında aklı kullanarak her zaman iyi ve doğru olan davranışı seçmesi onu mutluluğa götürür. Nedir bu davranışlar? İnsanın kendini aşırı olan her şeyden sakındığı ve daima aklın öncülüğünde eyleme geçirdiği davranışlardır. Çünkü insan ruhunda akıl, irade ve arzu vardır. Arzu ve haz eğer aşırı yaşanırsa yani bir orta yol bulunmazsa kişi akıldan yoksun hareket etmiş olur. Hazlardan arındırılmış davranış kişinin erdeme ulaşmasındaki ilk basamaktır. Bundan dolayı, aklın öncülüğünde yapılan bir davranışın sürekli tekrarı onun karakter oluşumundaki mücadelesidir. Bu mücadele, enkrateia kavramı ile karşımıza çıkar. Aristoteles’in Nikhomakhos’a Etik’in VII. Kitabında bahsettiği enkrateia kavramı bireysel etik ve toplumsal etik-politik sistemin bir unsurudur. Enkrateia, tam anlamıyla bir erdem değil, erdeme ulaşmadaki karakter biçimidir. Enkrateia’yı karşıtı olan akrasia ile açıklamak kavramı daha anlaşılır kılacaktır. Bu iki karakter tipinde kişiler doğru ilkenin (logos) farkındadır. Enkratik kişi içsel bir mücadele içerisinde hazlarına yenik düşmeden sürekli olarak doğru ilkeyi seçer. Bu seçimi yaparken pratik bilgelik (phronesis) yani aklı başındalık devrededir. Fakat akratik kişi doğruyu bildiği halde yine de hazlarının peşinden giderek erdemsizliği getiren bir davranışı sergiler. Ayrıca kişinin doğru ilkeyi bilmesi onu seçeceği anlamına gelmez. Burada her ne kadar kolay gibi görünse de enkratik bir kişiliğe sahip olmak pek de kolay değildir. Etik eğitimin başlangıç noktası sayabileceğimiz enkrateia, politik düzlemde de önemlidir. Çünkü erdem sahibi iyi bir birey aynı zamanda iyi bir yurttaştır. Aristoteles’in etik görüşü politikadan bağımsız değildir. Ona göre politik bir hayvan olan insan, kolektifin bütünlüğünü koruması için erdemli olmalıdır. Bu erdem kendiliğinden ortaya çıkmaz, aklın devrede olması ve pratik olarak yapılması gerekir. Erdemli toplumlar erdemli yurttaşlar sayesinde olur. Toplumun refahı ve düzeni ortak iyinin amaçlanması sonucu meydana gelir. Devletin düzeninin sağlanması yurttaş eğitimi ile olanaklıdır. Yurttaş eğitimi sayesinde bireyler akrasia’dan kurtularak erdemli bir toplum için varlıklarını sürdürürler. Bu bağlamda eudaimonia’ya ulaşmak sadece bireyler için değil devlet için de önemlidir. Mutluluk, erdem ve bunların hayatımızdaki yeri ve uygulanışı Aristoteles’in Nikhomakhos’a Etik eserinde detaylı olarak anlatılmaktadır. Filozof her ne kadar kendi yaşadığı dünya için uygulamalı bir etikten bahsetse de bizler hala aynı duygu, düşünce ve bilinmezlikleri sorguladığımızdan dolayı onun görüşleri günümüz dünyasında da geçerliliğini korumaktadır.
Keywords
Abstract
The starting point and destination of the intellectual journey is human beings. Each philosophical thought is actually the questioning of our inner search. Every effect and question created by the real world is a product of the ‘room of curiosity’. Our dominant tendencies to understand and learn drive us to these rooms of curiosity. Humans, searching for themselves in the depths of time, have sought to create a system through philosophical teachings and ideas. This is because what humans are searching for is, in fact, themselves. From this perspective, all systems are built on what belongs to humans. The starting point of philosophy was the questioning of the visible and perceptible world. Philosophy found its true meaning in Plato and Aristotle. The aim of these philosophers, who sought to present a comprehensive philosophy of man, was to develop a system of thought at the individual and social levels. To give an example from Aristotle, within the scope of this article, his ethical, political, metaphysical and epistemological views contain the connection between practical life and reality. Considering the importance of Aristotle's philosophy, which he systematised from individual and social perspectives, it is necessary not to deny the fact that it is still valid in today's conditions. In this article, which focuses on Aristotle's understanding of ethics, the foundations of the individual's self-construction process and the relationships they establish with other people are discussed. In his philosophy, humans must act with a purpose when constructing themselves, their lives, and society. The concept of ‘eudemonia’ (happiness), which frequently appears in ancient Greece, is this purpose itself. So what is happiness? Happiness is a telos that is pursued and strived for in order to be attained in a place and everywhere. Happiness is not material; rather, it is the highest good that is most intensely felt when it exists and is achieved by avoiding momentary pleasures. However, happiness lies outside of happiness itself. Therefore, happiness is the unique life that humans achieve as a result of virtuous behaviour that comes with effort and struggle. Although reaching happiness is different for everyone, in Aristotle's philosophy, it comes from being virtuous. To be virtuous, a person must consistently repeat certain good behaviours. Being a good individual and a good citizen is only possible through education and the repetition of good behaviours. During the formation of a person's character, always choosing good and right behaviour using reason leads them to happiness. What are these behaviours? They are behaviours in which a person refrains from everything excessive and always acts under the guidance of reason. This is because the human soul contains reason, will, and desire. If desire and pleasure are experienced excessively, that is, if a middle ground is not found, the person acts without reason. Behaviour free from pleasures is the first step towards virtue. Therefore, the constant repetition of behaviour guided by reason is the struggle for character formation. This struggle is presented to us with the concept of enkrateia. The concept of enkrateia, mentioned by Aristotle in Book VII of Nicomachean Ethics, is an element of individual ethics and social ethics-political system. Enkrateia is not a virtue in its full sense, but a character form in achieving virtue. The concept becomes clearer when explained in contrast to its opposite, akrasia. In both character types, individuals are aware of the right principle (logos). The enkratic person is in an internal struggle and constantly chooses the right principle without succumbing to their pleasures. In making this choice, practical wisdom (phronesis), or prudence, comes into play. However, the akratic person knows what is right but still pursues their pleasures, exhibiting behaviour that leads to immorality. Furthermore, knowing the right principle does not mean that a person will choose it. Although it may seem easy, having an enkratic personality is more difficult than it appears. Enkrateia, which can be considered the starting point of ethical education, is also important in the political sphere. This is because a virtuous individual is also a good citizen. Aristotle's ethical view is not independent of politics. According to him, humans, who are political animals, must be virtuous in order to preserve the integrity of the collective. This virtue does not arise spontaneously; it requires the use of reason and practical action. Virtuous societies exist thanks to virtuous citizens. The welfare and order of society arise as a result of the pursuit of the common good. The order of the state can be achieved through the education of citizens. Thanks to civic education, individuals are freed from akrasia and continue to exist for the sake of a virtuous society. In this context, achieving eudemonia is important not only for individuals but also for the state. Happiness, virtue, and their place and application in our lives are explained in detail in Aristotle's Nicomachean Ethics. Although the philosopher spoke of applied ethics for the world in which he lived, his views remain valid in today's world because we still question the same feelings, thoughts, and uncertainties.
