Author :
Abstract
Bu makale, felsefi danışmanlık disiplini çerçevesinde öfke kavramını, felsefe tarihindeki önemli düşünürlerin ve akımların bakış açıları üzerinden çok yönlü bir analizle incelemektedir. Çalışmanın temel tezi, öfkenin evrensel bir insan deneyimi olduğu ve felsefenin bu karmaşık duyguyu anlamlandırma, yönetme ve dönüştürme konusunda zengin ve derinlikli bir zemin sunduğudur. Tarihsel ve karşılaştırmalı bir yöntemle, öfkenin sadece bastırılması gereken yıkıcı bir güç olmadığı, aynı zamanda bireyin kendini tanıması, değerlerini netleştirmesi ve ahlaki gelişimi için bir fırsat olabileceği gösterilmektedir. Analiz, Antik Yunan'dan başlayarak Stoacılık, İslam felsefesi, Tasavvuf ve Modern felsefedeki "hınç" kavramına kadar uzanarak, bu felsefi mirasın günümüz felsefi danışmanlık pratiğine nasıl entegre edilebileceğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Antik Yunan felsefesinde Platon, öfkeyi ruhun üç bölümünden biri olan "thymos" (tutku, coşku) olarak tanımlar. Ona göre ruh, bir arabacının (akıl) dizginlemeye çalıştığı iki attan (istekler ve öfke) oluşur ve aklın rehberliğinde yönetilen öfke, bir haksızlık karşısında "haklı öfke"ye dönüşerek cesaret erdeminin temelini oluşturabilir. Aristoteles ise öfkeyi daha pragmatik bir şekilde, "haksızlık veya saygısızlık gördüğünü düşünen kişinin öç alma arzusunun bir tecellisi" olarak tanımlar. Onun erdem etiğinde öfke, yok edilmesi gereken bir duygu değildir; aksine, "orta yol" ilkesi uyarınca ne aşırı öfkelilik ne de öfkesizlik erdemlidir. Doğru zamanda, doğru nedenle ve ölçülü bir şekilde öfkelenmek, erdemli bir davranış olarak kabul edilir. Her iki düşünür için de öfkenin temelinde bir "haksızlık algısı" yatar ve çözüm, aklın bu algıyı sorgulayıp duyguyu yönetmesidir. Stoacı gelenek, öfkeye kökten farklı bir yaklaşım sergiler. Seneca, Epiktetos ve Marcus Aurelius gibi düşünürler için öfke, doğaya aykırı, akıl dışı ve tamamen zararlı bir tutkudur. Seneca, öfkeyi "en çirkin tutku" ve "kısa süreli bir delilik" olarak nitelendirir; çünkü öfkeliyken insan öz denetimini kaybeder ve mantıklı düşünemez. Öfkenin bedensel belirtilerini detaylıca tasvir eden Stoacılar, bu duygunun insanı yardımlaşmaya yatkın doğasından uzaklaştırıp yıkıma sürüklediğini savunurlar. Öfkenin temel nedenleri, haksızlığa uğradığımızı ve bunun adil olmadığını düşünmemizdir. Başa çıkma yöntemi olarak "ağırdan almak" (ilk dürtü geçene kadar beklemek), yaşamın kısalığı üzerine düşünerek öfkenin anlamsızlığını fark etmek ve en önemlisi, kişinin kendi zayıflıklarını ve tetikleyicilerini tanıdığı "kendini bilme" pratiği önerilir. İslam felsefesi ve Tasavvuf geleneği, öfkeyi nefsin (benliğin) temel güçlerinden biri olarak ele alır. İbn Miskeveyh ve Kınalızade'ye göre öfke gücü, aklın kontrolüne girdiğinde yiğitlik (şecaat) erdemine dönüşür; kontrolsüz kaldığında ise yıkıcı olur. Öfkenin sebepleri olarak kibir, kendini beğenme, kıskançlık gibi "nefsin hastalıkları" gösterilir. Ebubekir Er-Razi ve Nasiruddin Tusi, öfkeyi mutluluğun önünde bir engel ve "kalbi bir hastalık" olarak görür; bu durumun kişiye ve çevresine zarar verdiğini, akıl yürütme yetisini yok ettiğini belirtir. Tasavvufta ise öfke (gazap), manevi yolculukta terbiye edilmesi gereken bir sıfattır. Çözüm, öfkeyi tamamen yok etmek değil, hilm (yumuşak huyluluk), sabır ve affetme gibi erdemler geliştirerek, ayrıca öfkenin sonuçları ve affetmenin sevabı üzerine düşünerek onu kontrol altına almaktır. Modern felsefede Nietzsche ve Scheler, öfkenin toplumsal ve ahlaki bir boyutu olan "hınç" (Ressentiment) kavramını analiz eder. Nietzsche'ye göre hınç, güçsüzlerin ("köle ahlakının") güçlü ve soylu değerlere karşı duyduğu, içe dönük ve bastırılmış bir intikam arzusudur. Bu duygu, doğrudan eyleme geçmek yerine, değerleri tersyüz ederek ("Umwertung aller Werte") zayıflığı, alçakgönüllülüğü "iyi" olarak yüceltir. Scheler ise hıncı, yüksek manevi değerlere ulaşamamanın yarattığı kronik bir değersizlik ve yetersizlik hissinden kaynaklanan ahlaki bir patoloji olarak görür. Her iki düşünür de çözümün hıncı dönüştürmekte yattığını savunur: Nietzsche için bu, yaratıcı eylemler ve Üstinsan idealiyle, Scheler için ise değersel hiyerarşiyi onararak sevgi gibi yüksek değerlere yönelmekle mümkündür. Felsefi danışmanlık bu zengin tarihsel birikimi sentezleyerek öfkeyle çalışmak için güçlü bir çerçeve sunar. Tüm geleneklerdeki ortak temalar; kontrolsüz öfkenin zararlı olduğu, çözümde aklın merkezi bir rolü olduğu, "kendini bilme"nin temel bir adım olduğu, erdemlerin geliştirilmesinin bir kalkan görevi gördüğüdür. Felsefi danışmanlık, semptom yönetimine odaklanan yaklaşımların ötesine geçerek, danışanın öfkesinin altındaki varoluşsal, etik ve anlamsal soruları keşfetmesine yardımcı olur. Bu sayede öfke, yıkıcı bir güç olmaktan çıkıp, bireyin kendini tanımasını, değerlerini bulmasını ve daha anlamlı bir yaşam sürmesini sağlayan bir dönüşüm aracı haline gelebilir.
Keywords
Abstract
This article undertakes a multifaceted analysis of the concept of anger within the discipline of philosophical counseling, examining it through the perspectives of prominent thinkers and movements throughout the history of philosophy. The core thesis of the work is that anger is a universal human experience, and that philosophy provides a rich and profound foundation for understanding, managing, and transforming this complex emotion. Employing a historical and comparative methodology, the article aims to show that anger is not merely a destructive force to be suppressed, but can also be an opportunity for self-knowledge, the clarification of one's values, and moral development. The analysis spans from Ancient Greece to Stoicism, Islamic philosophy, Sufism, and the modern concept of "ressentiment," with the goal of demonstrating how this philosophical heritage can be integrated into contemporary philosophical counseling practice. In Ancient Greek philosophy, Plato defines anger as "thymos" (passion, spirit), one of the three parts of the soul. For him, the soul consists of a charioteer (reason) trying to control two horses (appetites and anger), and anger, when guided by reason, can transform into "righteous anger" in the face of injustice, forming the basis of the virtue of courage. Aristotle offers a more pragmatic definition of anger as "a manifestation of an individual's desire for revenge when they believe they have been wronged or disrespected". In his virtue ethics, anger is not an emotion to be eradicated; rather, according to the principle of the "golden mean," neither excessive anger nor a lack of anger is virtuous. Becoming angry at the right time, for the right reason, and in a measured way is considered a virtuous act. For both thinkers, a "perception of injustice" lies at the root of anger, and the solution is for reason to question this perception and manage the emotion. The Stoic tradition presents a radically different approach to anger. For thinkers like Seneca, Epictetus, and Marcus Aurelius, anger is an unnatural, irrational, and entirely harmful passion. Seneca describes anger as "the ugliest passion" and a "brief madness," because when angry, a person loses self-control and becomes closed off to logic. The Stoics, who described the physical symptoms of anger in detail, argue that this emotion distances humans from their natural inclination to cooperate and drives them toward destruction. The primary causes of anger are the thoughts that we have been wronged and that this treatment is unjust. As coping mechanisms, they recommend "taking one's time" (waiting for the initial impulse to pass), realizing the meaninglessness of anger by reflecting on the brevity of life, and, most importantly, the practice of "self-knowledge," in which one understands one's own weaknesses and triggers.The traditions of Islamic philosophy and Sufism treat anger as one of the fundamental powers of the nafs (the self or soul). According to Ibn Miskawayh and Kınalızade, the power of anger transforms into the virtue of courage (shaja'a) when it comes under the control of reason; when left unchecked, it becomes destructive. The causes of anger are identified as "diseases of the soul" such as pride, conceit, and envy. Abu Bakr al-Razi and Nasir al-Din al-Tusi view anger as an obstacle to happiness and a "disease of the heart," stating that it harms the individual and their surroundings and destroys the faculty of reason. In Sufism, anger (ghadab) is an attribute to be disciplined on the spiritual journey. The solution is not to eliminate anger entirely, but to bring it under control by developing virtues such as forbearance (hilm), patience, and forgiveness, and by reflecting on the consequences of anger and the rewards of forgiveness. In modern philosophy, Nietzsche and Scheler analyze "ressentiment" (hınç), a social and moral dimension of anger. According to Nietzsche, ressentiment is the suppressed, inward-turned desire for revenge that the weak ("slave morality") feel toward noble and powerful values. This emotion, instead of leading to direct action, achieves revenge through a "transvaluation of all values" (Umwertung aller Werte), glorifying weakness and humility as "good". Scheler, in contrast, views ressentiment as a moral pathology arising from a chronic sense of worthlessness and inadequacy caused by the inability to attain higher spiritual values. Both thinkers argue that the solution lies in transforming ressentiment: for Nietzsche, this is achieved through creative acts and the ideal of the Übermensch; for Scheler, it involves restoring the hierarchy of values and turning toward higher values like love. In conclusion, philosophical counseling synthesizes this rich historical heritage to provide a powerful framework for working with anger. Common themes across all traditions include the harm of uncontrolled anger, the central role of reason in its resolution, the foundational step of "self-knowledge", and the development of virtues as a shield. Philosophical counseling moves beyond approaches focused on symptom management to help clients explore the underlying existential, ethical, and semantic questions behind their anger. In this way, anger can be transformed from a destructive force into a vehicle for self-knowledge, finding one's values, and leading a more meaningful life.
